Pomnik/Obelisk - Przełęcz Sanguszki w Harbutowicach

Obelisk na Przełęczy Sanguszki (480 m.n.p.m.) w Harbutowicach.

Obelisk wybudowano podczas zakończenia budowy drogi w kierunku Babiej Góry w 1895 roku. Dedykowany jest marszałkowi krajowemu księciu   Eustachemu Sanguszce (inicjatora budowy drogi w kierunku Babiej Góry pod koniec XIX wieku.) oraz namiestnikowi Galicji hr.   Kazimierzowi Badeniemu.

Przełęcz   oddziela Dolinę Harbutówki od Doliny Paleczki.   Jest doskonałym punktem widokowym. Przez przełęcz przebiega szlak niebieski PTTK z Lanckorony do Jordanowa.

Wyraźna, rozległa przełęcz o wysokości 480 m n.p.m., łącząca Pasmo Babicy z Grzbietem Grobów. Swą nazwę zyskała dopiero na przełomie XIX i XX w. Wówczas zbudowano przez przełęcz nową, wygodną drogę z doliny Paleczki i Palczy do doliny Harbutówki i do Harbutowic oraz Sułkowic – jej trasą przebiega obecna szosa. Na pamiątkę tego wydarzenia na przełęczy umieszczono kamienny obelisk, nazywany pomnikiem Sanguszki, choć w rzeczywistości upamiętnia on fakt ukończenia budowy drogi 4 V 1895 r., w czasach gdy rządy w Galicji sprawował namiestnik K. Badeni oraz marszałek krajowy książę E. Sanguszko – i to od nazwiska tego ostatniego ukuto nazwę pomnika i samej przełęczy, albowiem książę Sanguszko był też znanym działaczem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. W ten sposób krajoznawcy, nadając przełęczy jego imię, uczcili jego pamięć. Z okolic pomnika rozciągają się ładne widoki na oba pasma, które przełęcz łączy, a także doliny, do których schodzi szosa z przełęczy.

Pomnik w Harbutowicach został wzniesiony w 1895 r. z bloków i ciosów kamienia jako upamiętnienie budowy drogi prowadzącej przez Przełęcz Sanguszki, będącej wówczas, inwestycją o dużej randze inżynieryjnej. Budowę tej trasy, zgodnie z inskrypcją na obelisku, podjęto z inicjatywy księcia Eustachego Sanguszki. Sama droga miała duże znaczenie gospodarcze i militarne.

Monumentalny pomnik wzniesiono w kształcie monolitu, imitującego formę bloku skalnego i usytuowano w najwyższym punkcie przy łuku drogi, w miejscu o dużych walorach ekspozycyjnych i krajobrazowych. Pomnik stanowi ważny zabytek w Harbutowicach oraz w gminie.

Przełęcz Sanguszki jest bardzo atrakcyjnym miejscem pod względem turystycznym. Rozciąga się z niej wspaniała panorama Beskidu Makowskiego, Beskidu Żywieckiego oraz Pogórza Wielickiego. Jest to również świetna baza wypadowa na wędrówki piesze po Paśmie Babicy z najwyższym punktem Babicą (727 m n.p.m.) oraz Lesie Groby z Działem Paleckim na Lanckorońską Górę (552 m n.p.m.), przez które biegnie niebieski szlak turystyczny.