Lipka – pomnik przyrody na Plebańskiej Górze w Myślenicach

Charakterystyczne samotne drzewo z 1830 roku na odkrytej części grzbietu Plebańskiej Góry to wiekowa lipa – pomnik przyrody. Uważana jest za symbol miasta, widniejący na dawnych pieczęciach. Wiek drzewa szacowany jest na 200 lat, a jego obwód wynosi ponad 3,5 m. Niestety, lipa jest obecnie w bardzo złym stanie. Na potężnym pniu zawieszono małą kapliczkę z obrazem MB Bolesnej z Myślenic. Spod drzewa jest ładny widok na Pasmo Dalina, Myślenice i wznoszące się nad nimi wzgórza Pogórza Wielickiego, dolinę Raby i Jezioro Dobczyckie, a także na Uklejne, Chełm oraz przełomowy odcinek doliny Raby, biegnącej na południe pośród zboczy Beskidu Średniego (Makowskiego).

 

Jednym z żywych symboli miasta była stara lipa popularnie zwana „lipką”. Drzewo to zostało zasadzone około 1830 r. na Plebańskiej Górze prawdopodobnie przez Austriaków dla celów wojskowych i do niedawna górowała nad Myślenicami. Ze względu na swoje rozmiary i wyjątkowe położenie widoczna była z daleka. Królująca nad Myślenicami lipa od dawna uważana była za jeden z symboli miasta. Stała ona przy czerwonym szlaku turystycznym wiodącym z Myślenic, po zboczu Plebańskiej Góry do leśnej polany, na której znajduje się kapliczka św. Mikołaja. Lipę tą uznano za pomnik przyrody w dniu 29 września 1947. Jako symbol Myślenic znajduje się w herbie miasta. Zdjęcie to publikowałem w lokalnej prasie już w 2014 roku pisząc, że ze względu na wiek oraz wypaloną dziurę, drzewo to jest zagrożone przez silne wiatry. Dzisiaj miałoby już około 189 lat. Niestety. Pozostał po nim jedynie wypalony pień. Smutna to karta historii naszego miasta. Niniejsze zdjęcie autorstwa Józefa Stanisława Błachuta pochodzi z początku lat 80. ubiegłego wieku.

 

Lipa na grzbiecie Plebańskiej Góry, nazywana „Lipką” – pomnik przyrody o obwodzie 356 cm i wysokości 14 m – uważana jest za symbol Myślenic, choć nowsze badania sugerują, że drzewo w herbie miasta to dąb. Na spróchniałym od środka i częściowo wypalonym pniu zawieszona jest kapliczka z obrazem Matki Bożej Myślenickiej.
Z otwartego odcinka grzbietu, na którym rośnie drzewo, rozpościera się piękny widok na miasto, a szczególnie jego najstarszą część z kościołem parafialnym i rynkiem. Panorama obejmuje otaczające Myślenice grzbiety górskie. Na północy widać długi, posiadający kilka wierzchołków i strome stoki Dalin oraz garby Pogórza Wielickiego ciągnące się w kierunku Mogilan. Na wschodzie, za doliną Raby, której dno wypełnia Jezioro Dobczyckie widać Pasmo Glichowca; bliżej, na prawo od niego okazałe masywy Uklejny i Chełmu (między nimi widać Łysinę), oddzielone od nas przełomem Raby, zwanym Luteranką. Nazwa przełomu ma pochodzić od protestantów, pomordowanych przez chłopów w dobie kontrreformacji. Widok na południe zamyka grzbiet Kotonia.
Doskonale widać stąd próg Beskidów – u podnóża Uklejny przebiega wyraźne załamanie, stanowiące granicę nasunięcia płaszczowiny magurskiej, z której zbudowany jest Beskid Średni, na utwory płaszczowiny śląskiej, budującej pogórskie garby, ale także grzbiet Dalina. Plebańska Góra jest również zbudowana z fliszu (czyli naprzemianległych warstw zlepieńców, piaskowców i łupków) płaszczowiny magurskiej – próg Beskidów nie jest tu jednak tak czytelny. Myślenice znajdują w niewielkiej kotlinie, w której mamy do czynienia z tzw. oknem tektonicznym – spod zupełnie zniszczonych utworów płaszczowiny śląskiej odsłaniają się w nim skały płaszczowiny podśląskiej.

 

Nowa „Lipka” została zasadzona 10 lat przed tym jak stara, która była symbolem miasta i dumnie królowała nad Myślenicami, została zniszczona przez nawałnicę. Drzewo przetrwało 185-lat i było pomnikiem przyrody. Według legendy drzewo zostało posadzone około 1830 roku przez Austriaków.

 

Starsza lipka była pomnikiem przyrody i zanim kilka lat temu złamała ją wichura, górowała nad miastem i była jednym z jego symboli. Mówiono nawet, że znajduje się w herbie Myślenic, jednak badacze uznają, że to nie lipa a dąb, szczególnie, że herb powstał wcześniej, niż posadzono lipkę, a stało się to prawdopodobnie ok. 1830 roku. Gdyby więc przetrwała miałaby dziś blisko 200 lat. Na wypalonym od środka pniu (zanim powaliła ją wichura, ktoś podpalił lipkę) nadal wisi maleńka drewniana kapliczka z wizerunkiem Matki Bożej Myślenickiej. Druga, dużo młodsza lipka rośnie zaraz obok. Posadzono ją kilkanaście lat temu, jako „następczynię”.